GOED OM WETEN
Kempens Hoen is de vzw die in 2017 werd opgericht om de Campinekwekers bij te staan bij de opbouw van een oud nieuw streekras. De Campine is de officiële naam van dat kippenras. Het oude Kempische kieken werd ook wel Campine genoemd in het Frans of Engels. De Campines die vandaag over heel de wereld te vinden zijn, zijn nazaten van Kempische hoenders van vroeger die vooral in Engeland en de VS overleefden, maar met een paar lichte aanpassingen.
De twee rassen trekken zeker heel erg op elkaar. Ze zijn dan ook nauw verwant. Toch zijn er enkele verschillen die al meer dan 100 jaar geleden benoemd werden.
Ten eerste: de Campinehaan is hennenvederig terwijl de Brakelhaan een gewoon zilver of gouden zadelbehang heeft. De kleinere sikkels bij de Campinehaan zijn ook eerder afgerond en niet gepunt. De typische omgekeerde visgraattekening zoals de Brakelhaan die vertoont, is veel minder aanwezig is bij de Campinehanen. De tekening van de grote staartdekveren bij de Campinehaan zit dus tussen recht geband en omgekeerde visgraattekening. De staartdekveren zijn eerder sabelvormig ipv sikkelvormig.
Ten tweede: de Campinehen draagt haar staart eerder sober en samengevouwen terwijl de Brakelhen een trotse, breed gedragen staart heeft.
Ten derde: de kam van de Campinehaan is eerder fijn van structuur en dun. De hele kam wordt horizontaal gedragen waarbij de kamtanden op een zelfde rechte lijn staan en de kamhiel recht naar achter afsteekt, van de neklijn weg. Bij de Brakelhaan is de kam eerder grof en vlezig en volgt de kamhiel de lijn van de nek mee naar beneden.
Ten vierde: de kam van de Campinehen is kleiner, staat vaker rechtop, of plooit slechts om boven de kambasis. De kam van de Brakelhen is groter en valt geheel en royaal naar een kant.
Ten vijfde: zowel de Campinehanen als -hennen lijken hoger op de poten te lopen en tonen meer onderbeen waardoor ze ranker en minder zwaar ogen dan de Brakels.
Ten zesde: het lichaam van Campines past in een driehoek met aflopende rug, Brakels passen in een rechthoek met horizontale ruglijn.
Tot slot: de Campines kunnen goed vliegen maar zijn veel minder schuw dan de Brakels . Je kan ze veel beter benaderen . Ze zijn nieuwsgierig, komen vlakbij en zijn in eenTT-kooi veel gemakkelijker te keuren
Hennnenvederigheid bij hanen is een genetisch gestuurde eigenschap bij pluimvee. Mannelijke dieren met deze eigenschap ontwikkelen het verenkleed van een hen, maar hebben verder de bouw en het gedrag van geslachtsrijpe hanen.
Hennenvederigheid is een typische eigenschap van enkele rassen als de Campine en Sebright waar het onderdeel maakt van de rasstandaard. Het komt in mindere mate ook voor bij andere rassen zoals het Hollands hoen, Wyandottes en sommige vechtrassen.
Twee versies van de Campine beiden van de tekenaar Ludlow. De eerste uit 1897 met gewoon gevederde haan, de tweede uit 1912 met een hennenvederige haan.
Sexuele dimorfie komt veel voor bij vogels en komt tot uiting in het verenkleed. Bij fazanten bijvoorbeeld zijn de hanen bijvoorbeeld veel kleurrijker dan de hen.
Hennenvederige hanen
Bij de meeste kippenrassen verschilt de haan duidelijk van de hennen. De hanen van de meeste kippenrassen onderscheiden zich van de hennen door langere en meer gepunte veren in de nek, het hals- en zadelbehang. In enkele rassen zoals de Sebright en de Campine hebben de hanen een verenkleed dat in alle opzichten gelijk is aan dat van de hennen van hun ras.
Biologen zijn altijd zo geïntrigeerd geweest door dit ongewone verenkleed dat de erfelijke overdracht van deze eigenschap ondertussen goed gekend is. Het biochemisch mechanisme erachter wordt nog steeds verder onderzocht.
Vererving
Er werd al vroeg aangetoond dat hennenvederigheid veroorzaakt wordt door een enkel autosomaal dominant gen dat enkel tot uiting komt bij mannelijke dieren.
Het genetisch symbool ‘Hf’ voor hennenvederigheid werd bedacht in 1958 door de Canadees F. B. Hutt. Zowel homozygote (Hf/Hf) als heterozygote (Hf/hf) hanen zijn hennenvederig, terwijl de combinatie hf/hf normaal gevederde hanen oplevert. Hennen die het Hf-gen dragen, zijn niet als dusdanig te onderscheiden van andere hennen. Een genetisch verband met verschillende plaatsen op het chromosoom konden tot nog toe niet aangetoond worden.
Veruiterlijking van hennenvederigheid
Hennenvederigheid bij heterozygote Hf/hf hanen is in het eerste jaar soms moeilijk waar te nemen, omdat ze maar enkele vrouwelijke veren vertonen. Na de eerste rui en in hun tweede levensjaar komt het hennenvederige kleed echter helemaal tot uiting.
De reden hiervoor is dat hennenvederigheid verder uitgelokt wordt door de aanwezigheid van mannelijke hormonen. Wanneer bij jonge dieren de testikels nog niet voldoende werken, blijft de hennenvederigheid voorlopig onderdrukt. En aan de andere kant kunnen oudere hanen hun typisch hennenvederig kleed verliezen wanneer de testikels minder hormonen beginnen aanmaken.
Er zijn dus onverwachte variaties mogelijk in de veruiterlijking van hennenvederigheid, zowel tussen dieren als bij een dier zelf. Dit betekent echter niet dat het beter zou zijn om met normaal gevederde hanen te kweken. Sommige slecht geïnformeerde Sebright-kwekers bijvoorbeeld geloven dat hennenvederige hanen minder vruchtbaar zouden zijn dan andere hanen en gebruiken daarom die laatste in hun kweekprogramma ook al worden ze in tentoonstellingen automatisch uitgesloten.
Hormonale afhankelijkheid
Hennenvederigheid bij hanen komt slechts tot uiting onder de invloed van geslachtshormonen. Een injectie testosteron heeft hetzelfde effect als hormonen geproduceerd door de testikels.
Zowel hanen als hennen ontwikkelen een mannelijk verenkleed na castratie. Ze krijgen bij wijze van spreken een neutraal verenkleed gelijk aan dat van een normale haan, omdat vrouwelijk hormoon evenzeer nodig is om een vrouwelijk verenkleed te ontwikkelen.
Het is algemeen geweten dat vele oestrogenen afgeleid zijn van androgenen. Door het enzym aromatase verandert androstenedion in oestrogeen, terwijl testosteron verandert in oestradiol wat een van de belangrijkste oestrogenen is. Dit enzym speelt dus een belangrijke rol in de biosynthese van oestrogeen.
De huid van volwassen kippen die drager zijn van Hf vertoont een verhoogd niveau oestrogeen. Wanneer de stukjes huid van deze kippen getransplanteerd wordt op normale hanen, dan ontwikkelen ze er kortere, meer afgeronde en dus vrouwelijke veren.
Bij hennen van alle kippenrassen wordt het verenkleed aangestuurd door oestrogenen. Bij normale hf/hf hennen wordt oestrogeen niet of slechts in hele kleine doses aangetroffen in al het weefsel buiten de eierstokken. Omgekeerd worden hoge doses oestrogeen gedetecteerd in de huid bij volwassen Hf/Hf of Hf/hf dieren. De hennenvederigheid bij hanen is dus het resultaat van een verhoogde omzetting van androgenen in oestrogenen in de huid van deze hanen.
Een verhoogde oestrogeenvorming in de huid en nabijgelegen weefsel van hennenvederige kippen is het gevolg van een verhoogde activiteit van aromatase enzymen die verantwoordelijk zijn voor de synthese van oestrogeen. Uit huidonderzoek blijkt dat er meerdere hondervouden aan oestrogeen te vinden is in de huid van hennevederige kippen in vergelijking met een controlegroep van kippen.
Het gemiddelde niveau van aromatase activiteit in de huid van heterozygote Hf/hf kuikens is ongeveer half zo groot als dat bij homozygote Hf/Hf kuikens. De helft van het maximale niveau van dit enzyme is echter voldoende om een volledige hennenvederigheid te bewerkstelligen. Dit verklaart waarom hennenvederigheid bij heterozygote Hf/hf haantjes soms moeilijk te detecteren valt in hun eerste volwassen verenkleed. Bij normale hf/hf dieren is de activiteit van dit enzyme beperkt tot de eierstokken.
Vroeger heette de Campine de 'everyday layer' of alledagslegger. Soms ook wel eierschijter. De magische aantallen van vroeger halen we nog niet, maar we streven naar een kip die minstens 210 eieren per jaar legt. Dat is nog niet overal het geval. Daarom selecteren alle kwekers op hun beste leggers om de Campine weer zo productief te maken als vroeger.
Nee, de Campine is een typisch legras. Maar, vanouds waren de Campines ook wereldberoemd als smakelijke hoentjes. De haantjes werden bijvoorbeeld al geslacht op 8 à 10 weken oud en golden als een delicatesse. Er was ook een speciale 'méthode de la Campine' waarbij Kempische hoenders vetgemest werden met een pap van boekweit en karnemelk. Jaarlijks houdt de vzw een slachtdag maar ook een tasting om de kwaliteiten van dit streekras te herontdekken.
Dat hangt er steeds vanaf bij wie je koopt, maar de Kempens Hoen vzw hanteert volgende richtprijzen:
- broedeieren €0,50
- eendagskuikens €2,50
- ongeringde jonge dieren €7,50
- geringde jonge dieren €10
- legrijpe hennen €15
- goede fokdieren €20
En hou altijd deze wijze woorden van een oude Ierse Campinekweker in gedachten, “you buy what you sell”. Denk er eens goed over na.
Ja, tuurlijk. Hou er wel rekening mee dat ze van nature vrijheidslievend en vlieggraag zijn. Aan de ene kant moet je ze dus voldoende afwisseling geven door bijvoorbeeld in de ren een diepe humus- of strooisellaag te voorzien. Aan de andere kant voorzie je best een hoge afsluiting van minstens 2m en kortwiek je geregeld de lange slagpennen aan een van de twee vleugels.